آداب گفت و گو با ديگران
سخن گفتن، به عنوان يکي از کم هزينه‌ترين امور، در نگاه نخست بسيار آسان تلقي مي‌گردد؛ اما به کارگيري اين نعمت بي بديل که از امتيازات انسان است، آداب و موازيني دارد که بدون آن نه‌تنها بهره لازم حاصل نمي‌گردد، بلکه گاه مشکلات غير قابل حل و ضايعات جبران ناپذيري نيز به بار خواهد آمد.
بخشي از اين آداب که زمينه تفاهم بهتر را فراهم و ما را از لغزش‌هاي احتمالي ايمن خواهد ساخت، به شرح زير است:
1. سخن حق بگوييد و با سخن خود حق را بر ملا سازيد.
2. از روي علم و آگاهي سخن گوييد و هيچ گاه بدون تأمل کافي حرف نزنيد. به آثار و پيامدهاي حرف‌هاي خود توجه کنيد.
3. شمرده، بدون عجله و با صداي ملايم حرف بزنيد.
4. سنجيده و بجا سخن گوييد (سنجيده گويي) و حرف بيهوده (لغو) نزنيد.
5. تنها هنگام ضرورت صحبت کنيد (کم گويي)
6. مختصر و مفيد سخن گوييد.
7. در نقل سخنان، امانت را رعايت کنيد.
8. در مورد اموري که به شما مربوط نيست، حرفي نزنيد.
9. هرگز به گناه تکلم نکنيد (دروغ، غيبت، تهمت، تمسخر، شايعه، افشاي سرّ، هتک حرمت، عيب جويي، دشنام، تحقير، سخنان نيش دار و اختلاف افکني).
10. در وقت خشم و هيجان، در امور مهم سخن نگوييد.
11. هرگز الفاظ و جملات زشت و ناپسند بر زبان جاري نکنيد.
12. در سخن گفتن حيا را رعايت کنيد.
13. سطح درک مخاطبان را در نظر بگيريد.
14. در بين صحبت ديگران، حرف نزنيد. (شنونده خوبي باشيد).
15. بکوشيد تا سخنان شما همراه با تشويق ديگران باشد.
16. با سخنان خود، خوبي‌ها را به اطرافيان تلقين کنيد.
17. نکات مثبت شخصيت افراد را يادآوري کنيد.
18. در نقل لطيفه‌ها و سخنان خنده دار افراط نکنيد و اگر قصد شوخي داريد، مخاطب را از جدي نبودن سخن خود آگاه کنيد.
19. بهتر است در وقت صحبت، چهره‌اي متبسم داشته باشيد.
20. بهتر است در بيان نقاط ضعف ديگران از کنايه استفاده کنيد.
21. هيچ گاه بي دليل کسي را با حرف‌هايتان نترسانيد.
22. در محاورات، فرهنگ مخاطبان خود را در نظر بگيريد.
23. صادقانه و از روي محبت صحبت کنيد.
24. در وقت سخن گفتن، به حرکات فک و لب خود دقت کنيد.
25. حرکت دست و حالات چهره خودتان را با سخنانتان هماهنگ کنيد.
26. وقتي با افراد بزرگ‌تر از خود سخن مي‌گوييد، صدايتان را از صداي آنان بالاتر نبريد.
27. اشتياق و آمادگي شنوندگان را براي شنيدن سخنانتان در نظر بگيريد.
28. شايسته است بدون آن که اظهار بزرگي کنيد، سخنانتان موجب هشدار و موعظه براي ديگران باشد.
29. سعي کنيد سخنان شما، ياد خدا را در دل شنوندگان زنده کند و سخنان خود را با نام خدا آغاز کنيد.
30. از کلمات محترمانه بهره بگيريد. (عرض مي‌کنم، خواهش مي‌کنم، اختيار داريد و ضميرهاي جمع مانند: شما، ايشان، و ...)
31. حتي المقدور از سخني که بار منفي دارد، خودداري کنيد (جملات تنفر آميز، يأس آور، حاکي از شکايت و گله، انتقاد آمير و سرزنش زا).
32. در غير موارد لازم، از تکرار اظهارات خود بپرهيزيد و در صورت نياز، حرفتان را با بياني رساتر تکرار کنيد.
33. از جملات امري کم‌تر استفاده کنيد و از زياد به کاربردن ضمير «من» بپرهيزيد.
34. از آميختن سخنان خود با اغراق و قسم زياد خود داري کنيد. در صورت نياز، همراه با دليل و برهان سخن بگوييد.
35. از به کارگيري کلمات و عبارات غير مأنوس و ثقيل بپرهيزيد.
36. سزاوار است سخنان شما، هميشه همراه با نقل کلام بزرگان دين و حکمت و حاوي نکات پند آموز باشد، تا به رشد مخاطبان منجر شود.
37. دستور زبان فارسي را به خوبي فرا گيريد و از به کار بردن الفاظ غربي بپرهيزيد.
38. در استفاده از کلمات با معاني مشترک، فهم شنونده را در نظر داشته باشيد.
39. تکيه کلام‌هاي زايد را با تمرين از سخنانتان حذف کنيد. (بله راستش خوب و ...)
40. از پرخاشگري بپرهيزيد و با سخن نرم با ديگران گفت‌و‌گو کنيد.
پيوسته در نظر داشته باشيد که سخنانتان، حاکي از شخصيت و ميزان عقل شماست.
