تصمیم گیری
چگونه تصميم بگيريم؟
زندگي، رودخانهاي است كه ما هر روز در مورد شيوه گذر از آن تصميم ميگيريم. مسير اين رودخانه به طور مداوم تغيير ميكند.
رودي كه در گذشته جريان يافته است، به طور معمول به آرامش رسيده و تا اندازهاي، مشخّص و قابل كنترل است. رودي كه در آينده جاري خواهد شد، متلاطمتر، غير قابل پيشبيني و تا اندازهاي غير قابل كنترل است.
به نوشته دو ماهنامه حديث زندگي، مسير رودخانهاي كه روزانه آن را ميپيماييم، تغيير مييابد و در نتيجه چگونگي گذركردن از آن نيز تغيير ميكند. جهان امروز، شبيه رودخانه، به طور مداوم در حال تغيير است. فردي كه در دنياي امروز تصميم ميگيرد، بايد به همان اندازه كه بر محيط تسلّط دارد بر تغييرات نيز تسلّط داشته باشد.
هيچ چيز در دنيا آسانتر و عاديتر و در عين حال مشكلتر و سختتر از يك تصميم‌گيري عاقلانه نيست. اكثر ما در دورهاي از زندگي خود با اين مشكل روبهرو شدهايم: ازدواج، تغيير كار، انتخاب اين يا آن، و... و بدون شك آن احساس تلخ را نيز چشيدهايم: زماني كه نميدانستيم كدام راه را بايد برگزينيم.
1. نيازهاي واقعي خود را بيابيد
تصميمگيريهاي خام، ناپخته و نادرست را ميتوان عامل اصلي اكثر ناراحتي‌ها و ناملايمات زندگي دانست، و شايد بدتر از آنها، «عدم تصميم‌گيري» باشد. اتّخاذ تصميمات غلط و يا عدم تصميم‌گيري علاوه بر پيچيدگي فزاينده دنياي اطرافمان، نشانگر پيچيدگي دنياي درون ماست.
شايد علّت واقعي تصميم‌هاي نادرست در زندگي، ناآگاهي ما از نيازهاي واقعيمان باشد. اشخاص موفّقِ واقعي، ابتدا در پي چيزي ميگردند كه به آن نياز دارند. امكان دارد ما در زندگي، يك خانه مجلّل بخواهيم، ولي به يك سرپناه مناسب نيازمند باشيم. وقتي در پي آن‌چه ميخواهيم هستيم، اغلب آن‌چه را كه به آن نيازمنديم، از دست ميدهيم.
2. اطّلاعات بيش‌تري به دست آوريد
زماني كه بخواهيم تصميمي مبتني بر عقل و منطق بگيريم، بايد در مورد موضوع مورد نظر، اطّلاعاتي جمعآوري كنيم تا با جوانب و زواياي آن بيش‌تر آشنا شويم.
اتّكاي صرف به اطّلاعاتي كه خود به خود به دست شما رسيده است، احتمالاً همه مسائل تحليلي‌تان را حل نخواهد كرد. براي انجام دادن درست كار، لازم است نگاهتان را به نقطهاي ديگر معطوف داريد و در پي اطّلاعات بيش‌تري برآييد.
اطّلاعاتِ «مورد نياز» آن‌هايي هستند كه واقعاً محتاج به داشتنشان هستيد تا بتوانيد تصميم بهتري بگيريد. هرچيز ديگري اطّلاعات اضافي خواهد بود. همچنان كه به گردآوري اطلاعات ميپردازيد، از شنيدن چيز‌هايي كه نميخواهيد بشنويد، خودداري كنيد و الّا از آن‌چه واقعاً مورد احتياج شماست، آگاه نخواهيد شد و در توهّم، باقي خواهيد ماند.
در هنگام گردآوري اطّلاعات مربوط به هر فرضيه بايد حتماً قضاوت را به حال تعليق درآورد. شكلدهي تصوّراتي در رابطه با يك فرضيه بر اساس اطّلاعات اندك، كار چندان سختي نيست؛ امّا تغيير يك تصوّر، پس از ريشه گرفتن آن، بسيار دشوار است.
اگر در خود، اين ذهنيت را يافتيد كه پاسخ را پيشاپيش ميدانيد، از خود بپرسيد چه چيزي ذهنيت شما را تغيير خواهد داد؟ سپس به دنبال همان نوع اطّلاعات بگرديد. سعي كنيد فرضيات مختلفي را مطرح سازيد تا مشخص شود آيا يك فرض خاص - در صورت پيش آمدن فرصتي مناسب - ميتواند به اندازه ديدگاهي كه خود شما از پيش داشتهايد قوّت داشته باشد يا خير؟
3. اطّلاعات را به هم ربط دهيد
البته نبايد فراموش كنيم كه برخي افراد از ايده جمعآوري اطّلاعات، به غلط استفاده ميكنند. آنها مرتّباً به دنبال جمعآوري اطّلاعات و گوش فرا دادن به نصايح گوناگون هستند، ولي نميتوانند آنها را به هم ربط دهند.
4. اختيارات خود را بشناسيد
اغلب، اختيارات گوناگوني وجود دارد؛ ولي ممكن است شما به آنها آگاه نباشيد. وقتي آن اختيارات را داريد و ميگوييد «انتخاب ديگري ندارم»، به خود بخنديد و بدانيد فقط از اختياراتتان آگاه نيستيد. گاه پيش ميآيد كه تصور ميكنيم انتخابي نداريم و همين تصوّر، دهانمان را از ترس قفل ميكند؛ امّا اين امر، به ندرت اتّفاق ميافتد و اگر بيفتد فقط و فقط نشانه ترس است كه ما را فلج ميسازد.
5. اهداف دروغين را نپرستيد
هميشه هدف خوب و درستي براي خود بيابيد و تقويت كنيد و آن را در تصميم‌گيري خود مدّ نظر قرار دهيد.
6. توصيه همسايه خود را ناديده نگيريد
آن‌چه ميدانيد، معمولاً كم‌تر از موضوعاتي است كه نميدانيد. اين امر حتّي در يك جامعه كاملاً فرهيخته نيز واقعيت دارد.
صحبت كردن و مشورت كردن با ديگران ميتواند از اشتباه‌هايي كه بعدها ممكن است در پي تصميم به وجود آيد، تا حد زيادي جلوگيري كند.
7. وقت مناسبي را براي تصميم‌گيري انتخاب كنيد
ما بايد ياد بگيريم كه بين خصوصيات عميق وجوديمان و حالات روحي گذراي روزمان تفاوت قائل شويم. تحقيقات انجام شده نشان مي‌دهد كه رفتار و حالات ما به شدّت تحت تأثير حالات گذرا و موقّتي ماست. وقتي روحيهمان خوب باشد، رفتارمان نيز قابل انعطاف و متوازن مي‌شود و وقتي ناراحتي داريم و از چيزي دلخوريم، عملكرد ما به سمت تهاجم و ويراني كشيده مي‌شود. بعضي روزها حس ميكنيم كه نبايد در هيچ موردي تصميم‌گيري كنيم.
8. از اشتباه‌هاي گذشته درس بگيريد
بايد خود را مقيد كنيم كه از اشتباه‌ها پند بگيريم، نه اين‌كه به خود بپيچيم و خويشتن را ملامت كنيم. اگر از خطاهاي خود درس نگيريم، ممكن است در آينده نيز آنها را تكرار كنيم، و «هيچ انسان عاقلي از يك سوراخ، دوبار گزيده نمي‌شود».
9. به تصميم‌هاي عاقلانه خود عمل كنيد
همه ما داستان افرادي را شنيدهايم كه با توجه به محدوديت‌ها، دست به كاري شگفتزده و به صورت نمونههايي موفق و برجسته درآمدهاند.
من و شما نيز ميتوانيم زندگاني خود را به صورت يكي از اين انسان‌ها درآوريم، به شرط اين‌كه شهامت داشته باشيم و بدانيم اگر نتوانيم اتفاقاتي را كه در زندگي ما ميافتد كنترل كنيم، دست كم ميتوانيم بر واكنش‌هاي خود مسلط باشيم.
تحقيقات پژوهشگران نشان داده است كه افراد موفّق، معمولاً به سرعت تصميم ميگيرند و وقتي انجام دادن كاري را درست بدانند به آساني از تصميم خود برنميگردند؛ درست برعكس افراد ناموفق.
پس در تصميمات خود سعي كنيم عاقلانه تصميم بگيريم و با شهامت كامل به تصميم خود عمل كنيم تا به اهداف عالي دست يابيم و زندگي سرشار از موفّقيت و كاميابي داشته باشيم.
نشریه پرتو سخن ش 687